फिंगरप्रिंट विकसित करण्याच्या पद्धती
फिंगरप्रिंट विकसित करण्याच्या पद्धती (Fingerprint Development Methods)
फिंगरप्रिंट म्हणजे गुन्हेगारी तपासणीतील सर्वात महत्त्वाचे पुरावे. हे प्रत्येक व्यक्तीसाठी अद्वितीय (Unique) असतात आणि बदलत नाहीत. गुन्हेगाराची ओळख पटवण्यासाठी आणि न्यायालयात सशक्त पुरावा म्हणून सादर करण्यासाठी फिंगरप्रिंट विकसित करणे आवश्यक आहे.
The evidences are one of the most important pieces of fingerprint in criminal investigations. These are unique to each individual and do not change. Fingerprints need to be developed to identify criminals and present them as strong evidence in court.
फिंगरप्रिंट विकसित करण्याच्या पद्धती
फिंगरप्रिंट्स विविध प्रकारांमध्ये आढळतात:
- दृश्य (Visible) फिंगरप्रिंट्स – डोळ्यांनी सहज पाहता येणारे.
- अर्ध-दृश्य (Semi-Visible) फिंगरप्रिंट्स – प्रकाशाच्या विशिष्ट कोनातून दिसणारे.
- लपलेले (Latent) फिंगरप्रिंट्स – डोळ्यांनी न दिसणारे, विशेष तंत्रज्ञानाने विकसित करावे लागणारे.
- Fingerprints come in different forms:
- Visible fingerprints – visible to the naked eye.
- Semi-Visible Fingerprints – Visible from certain angles of light.
- Latent fingerprints – invisible to the naked eye, need to be developed with special technology.
१. भौतिक पद्धती (Physical Methods)
🔹 पावडर पद्धती (Powder Method):
- काळी, पांढरी, चांदी-सुवर्ण, फ्लोरेसंट आणि मॅग्नेटिक पावडर वापरली जाते.
- पावडर ब्रशच्या मदतीने लपलेले फिंगरप्रिंट्स स्पष्ट केले जातात.
- गुळगुळीत पृष्ठभाग (Glass, Plastic, Metal) साठी उपयुक्त.
Black, white, silver-gold, fluorescent and magnetic powders are used.
Hidden fingerprints are clarified with the help of a powder brush.
Suitable for smooth surfaces (Glass, Plastic, Metal).
🔹 फ्युमिंग पद्धती (Fuming Method – Cyanoacrylate Fuming):
- सायनोअॅक्रिलेट (Super Glue) वाफांद्वारे लपलेले फिंगरप्रिंट विकसित करणे.
- प्लास्टिक, धातू, काच यासारख्या पृष्ठभागांवर प्रभावी.
- Development of latent fingerprints by cyanoacrylate (Super Glue) vapors.
- Effective on surfaces like plastic, metal, glass.
२. रासायनिक पद्धती (Chemical Methods)
🔹 निंहिड्रिन (Ninhydrin) पद्धती:
- कागद व पorous (झिरपीत) पृष्ठभागावरील फिंगरप्रिंट विकसित करण्यासाठी.
- अॅमिनो आम्लांसोबत प्रतिक्रिया देऊन जांभळा-गुलाबी रंग तयार होतो.
- To develop fingerprints on paper and porous surfaces.
- It reacts with amino acids to form a purple-pink color.
🔹 सिल्वर नायट्रेट (Silver Nitrate) पद्धती:
- कागदावर असलेल्या फिंगरप्रिंटसाठी वापरली जाते.
- प्रकाशाच्या संपर्कात आल्यावर फिंगरप्रिंट काळसर दिसतो.
- Used for fingerprints on paper.
- Evidence appears black exposed to light.
🔹 आयोडिन फ्युमिंग (Iodine Fuming) पद्धती:
- आयोडिनच्या वाफांनी तात्पुरते ब्राउन रंगाचे फिंगरप्रिंट दिसतात.
- हे लगेच फोटोग्राफिक पद्धतीने जतन करावे लागतात.
- Iodine fumes cause temporary brown fingerprints.
- These have to be preserved photographically immediately.
३. डिजिटल व आधुनिक पद्धती (Digital & Advanced Methods)
🔹 ल्यूमिनोल (Luminol) आणि फ्लोरोसेंट डाय (Fluorescent Dye) पद्धती:
- विशेष प्रकाश (UV/LED) अंतर्गत फिंगरप्रिंट स्पष्ट होतात.
- रक्तासह असलेल्या फिंगरप्रिंट शोधण्यासाठी उपयुक्त.
- Fingerprints are revealed under special light (UV/LED).
- Useful for finding fingerprints with blood.
🔹 डिजिटल एनहांसमेंट (Digital Enhancement):
- संगणक सॉफ्टवेअरद्वारे फिंगरप्रिंट अधिक स्पष्ट करणे.
- सीसीटीव्ही किंवा इतर इलेक्ट्रॉनिक पुराव्यांसाठी उपयुक्त.
- Interpretation of fingerprints by computer software.
- Useful for CCTV or other electronic evidence.
निष्कर्ष
फिंगरप्रिंट विश्लेषण हे गुन्हेगार ओळखण्याचे एक प्रभावी साधन आहे. योग्य पद्धती निवडून फिंगरप्रिंट विकसित करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून न्यायालयात मजबूत पुरावा सादर करता येईल.
🔍 DRUSHTI फॉरेन्सिक लॅब, कोल्हापूर
(तपासणी व न्यायालयीन साक्ष तज्ज्ञ)
MOB NO:- 9552912971.
FACEBOOK:- https://www.facebook.com/DrushtiForensicLab
WHATSAPP:- https://chat.whatsapp.com/EGAf5fxtkHB5txdpBdIyN5
INSTGRAM:- https://www.instagram.com/drushtiforensiclabkolhapur/?hl=en
YOUTUBE:- https://youtube.com/@drustiforensiclab9437…
WEB SITE:- https://drushtiforensic.in/